محمد تقی خان بختیاری
محمد تقی خان بختیاری (محمد تقی خان در بین بختیاری ها با نام ممتی خون نیز معروف است)یکی دیگر از بزرگمردان لر است وی را شجاع ترین ایلخان بختیاری نام نهاده اند. محمد تقی خان پسر علیخان در بین سال های 1249 تا 1257 هجری قمری سلسله حر کت ها و مبارزات زیادی در کوه‌های بختیاری انجام داد. محمد تقی خان که مصمم بود حکومت بختیاری ها را بدست آورد بتدریج نفوذش را در میان طوایف بختیاری زیاد کرد.و بالا خره توانست ریاست ایل بختیاری را بدست آورد. وی توانست طوایف بختیاری را بطور کامل با هم متحد کند.بدینصورت سیاست تفرقه اندازی قاجار نتیجه عکس داد. و محمد تقی خان در آخرین سال پادشاهی فتحعلی شاه بر ضد دولت مرکزی ایران طغیان کرد.وی بیست هزار تومان مالیات دولتی که به تهران می رفت را غارت کرد.و ششصد هزار تومان مالیات فارس را نیز ظبط کرد. بدین سبب کارش بالا گرفت و در میان مردم لر که دل خوشی از دولت نداشتند بسیار محبوب و روز به روز پیروانش افزوده شد. تا اینکه با هشت هزار سوار به شوشتر آمد و شهر را محاصره کرد.و اسدالله میرزا یکی از شاهزادگان قاجار که بر شوشتر حکمرانی می کرد پا به فرار گذاشت و محمد تقی خان حکومت کنترل شوشتر را به دست گرفت. محمد تقی خان به دزفول نیز دست یافت و رامهرمز و بهبهان را نیز تصرف کرد. در این میان ولی خان ممسنی و جمال خان دشتی نیز با او متحد شدند و به فارس هم دست یافت. در این سال ها تا هویزه هم پیش رفت و رئیس اعراب یعنی شیخ کعب را از فلاحیه بیرون کرد و شکست سختی به آنها داد. شورش بختیاری ها کماکان ادامه داشت.و در بین این سال ها جنگ های زیادی بین بختیاری و دولت مرکزی بود. در این سال ها سرزمین بختیاری عملا به یک ناحیه کاملا خودمختار و دارای استقلال تبدیل شده بود. چنانکه محمد تقی خان و بختیاری ها سرزمین شان را کشور بختیاری می نامیده اند و در خیلی از منابع تاریخی هم نام کشور بختیاری یا لرستان ذکر شده است.چنانکه لایارد در خاطراتش می نویسد:"محمد تقی خان به دربار انگلیس نامه‌ای نوشت که انگلیس استقلال کشورش یا همان کشور بختیاری را به رسمیت بشناسد،و با آنها تجارت کند.اما انگلیس که در آن زمان با دولت ایران روابط خوبی پیدا کرده بود.موافقت نکرد و دولت بختیاری را به رسمیت نشناخت ولی در عوض حاضر شد با بختیاری ها تبادل تجاری داشته باشد. " بالاخره معتمد الدوله شاهزاده قاجار که مامور سرکوبی بختیاری ها بود از راه حیله در آمد.و علی نقی خان برادر محمد تقی خان و پسر خردسال محمد تقی خان را گرو گان گرفت. و در این شرایط محمد تقی خان در وضعیت بدی قرار گرفته بود.نه می توانست بخاطر علاقه‌ای که به برادر و فرزندش داشت با دولت جنگ بکند نه می توانست تسلیم شود. سرانجام معتمد الدوله قسم یاد کرد که به خان بختیاری آسیب وارد نکند، و خان با اطمینان نزد معتمد الدوله بیاید تا مذاکره کنند.اما زمانی که محمد تقی خان به نزد شاهزاده قاجار رسید به دست و پایش زنجیر بستند و او را به زندان انداختند. برادران محمد تقی خان شبانه حمله‌ای را برای نجات محمد تقی خان انجام دادند.اما متاسفانه با شکست روبرو شد. و محمد تقی خان بعد از چند سال در گذشت. در حقیقت به خاطر شورش ها و حرکت های جدایی طلبانه و استقلال طلبانه محمدتقی خان بعضی از نویسندگان ایرانی او را مورد بی رحمی قرار داده اند و علاوه بر این که او را کم اهمیت جلوه داده اند ، به او موارد نادرستی را نیز نسبت داده اند. اما در میان خود لرها محمد تقی خان چهره‌ای محبوب و مقتدر می باشد که خدمات زیادی به قوم لر کرده. چنان که داراب رئیسی شاعر معاصر در وصف دلاوری های او شعری سروده که در زیر قسمتی از آن را می آورم:
* نگه کن به تاریخ این دودمان *** پس از آریو برزن پهلوان*
*که اسکندر و خیل مقدونیان *** به زحمت ز دستش ببردند جان*
*چنان داد درسی به مقدونیان *** که شد نام او تا ابد جاودان*
* نیامد چو او پهلوانی رشید *** بجز از محمد تقی خان پدید*
*محمد تقی خان بود افتخار *** برای دلیران این روزگار*
*چو مادر دهر هرگز نزاد *** ندارد چو او بختیاری به یاد*
*سر بختیاری به کیوان رسید *** چو او را به دامان خود پرورید*
*هم اکنون سراسر دیار جنوب *** دیار پر از افتخار جنوب*
*ز اهواز تا شوشتر و بهبهان *** ز سردشت و دزفول تا شادگان*
*سراسر همه دهدز و مالمیر *** بود جمله فرمانبر آن امیر*
*به او خطه لر دارد امید *** چو باران رحمت ببارد امید*
*چنین پهلوانی به این فر و جاه *** سزاوار تخت است و تاج و کلاه*
*چرا کلبعلی خان و جعفر قلی *** و یا پهلوانی چو آ نادعلی*
*در این رزم سختی که این دادخواه *** نموده است با والی پادشاه*
*نکردند با او دمی یاوری *** به یزدان گذاریم این داوری*
بله /بختیاری بسی یاد دارد از دلیری ممتقی خان . اما نفاق در ایل و دسیسه خوانین دیگر کار او را بدست معتمدالدوله یکسره نمود و او سرانجام در زندان قاجار چشم از جهان فرو بست ./
باتشکر از شما خیلی عالی بود
ابوالفتح‌خان بختیاری نام یکی از خوانین هفت لنگ بختیاری است که پس از ائتلاف با کریم‌خان زند یکی از میراث‌داران حکومت نادرشاه شد. با تشکیل شورای سه نفره حکومتی با کریم‌خان زند و علیمردان خان بختیاری به حکومت اصفهان رسید و پس از شورش علیمردان خان علیه کریم‌خان زند توسط علیمردان خان کشته شد.
ابوالفتح خان پسر قاسم خان آسترکی است که در سال 1145 ه ق پس از کشته شدن برادرش احمد خان به همراه عده ای دیگر از خوانین آسترکی از جمله منصورخان و محمدحسین خان و جلال خان به دستور نادرشاه خانه هایشان را به اصفهان ( پایتخت ) برده و در آنجا ساکن شدند و خود نیز برمناصبی اشتغال یافتند. ابوالفتح خان به بیگلربیگی شهر مروشاهنجان با حکم نادرشاه منصوب شد. ایشان تا زمان ابراهیم شاه افشار حاکم آنجا بود و پس از آن با حکم ابراهیم شاه به حکومت اصفهان منصوب گردید و تا سال 1164 حاکم اصفهان و نایب السلطنه بود. و علی صالح خان فرزند یوسف خان و نوه خلیل خان بهرامسری آسترکی به حکومت بختیاری برگزیده شد. دکتر عبدالرضا درگاهی ( روزنامه خروش آنزان ) می نویسد:«کسان دیگر، از اعقاب همین خوانین بختیاری دودمان میرجهانگیرخان بهرامسری آسترکی بودند که در غایله افغان از آنها نام برده می شود. از آن جمله قاسم خان بختیاری در زمان شاه سلطان حسین صفوی و همچنین ابوالفتح خان پسر قاسم خان که مدتی حکومت اصفهان را داشته و با حیله علی مردان خان چهارلنگ کشته می شود. ولی در بعضی نسخ نوشته شده که ابوالفتح خان و علی مردان خان و کریم خان زند با هم متحد و همداستان بودند ولی کریم خان با حیله ابوالفتح خان را کشته و سپس علیمردان خان را هم به قتل رسانید و خود یکه تاز میدان شد.»
هنگام مرگ نادرشاه ابوالفتح خان بختیاری حاکم اصفهان بود. ناخوشنودی یکی دیگر از رهبران ایل بختیاری بنام علیمردانخان چهارلنگ از ابوالفتح خان و تقاضای کمک از کریم خان سبب شهرت کریم خان گشت. کریم خان به همراه افراد قبیله خود و همراهی علیمردان خان به اصفهان حمله بردند و این شهر را تصرف کردند. پس از آن میان این سرداران (ابوالفتح خان، کریم خان، وعلیمردان خان) اتحاد سه گانه ای ایجاد شد. منظور از این اتحادیه تشکیل یک دولت جدید در ایران بود، مهمترین شرایط اتحاد سه گانه( اتحادسه لر) عبارت بود از:2 1- برگزیدن یکی از افراد خاندان صفوی با عنوان (شاه اسماییل سوم)به سلطنت ایران 2- واگذاری امور کشوری به علیمردان خان 3- واگذاری حکومت اصفهان به ابوالفتح خان 4- واگذاری امور لشکری به کریم خان
در سال 1163 هجری قمری علیمردان خان که یکی از رؤسای بختیاری بود چون وضع پادشاهی ایران را مختل دید. او هم با دعای سلطنت قیام نمود یعنی از محل خود با عده ای بختیاری به طرف اصفهان حرکت نمود.
حاکم اصفهان از طرف (شاهرخ افشار) ابوالفتح خان از بزرگان بختیاری بود و با سپاه زیادی به استقبال علی مردان خان از شهر بیرون رفت و در دروازه شهر دو سپاه به هم رسیده، جنگ سختی نمودند بطوریکه جمعی مقتول و عده ای از طرفین مجروح گشته و ابوالفتح خان پیروز میدان شد.
علیمردان خان پس از این شکست با سابقه ای که با کریم خان زند داشت بطرف ملایر حرکت نمود و هر طوری بود کریم خان را با خود همراه ساخت و با سه هزار مرد جنگی و برادرانش به اردوی علیمردان خان پیوسته و به جنگ ابوالفتح خان مبادرت ورزیدند و پس از زد و خورد زیادی که از بامداد تا شامگاه طول کشید و کشتار زیادی به عمل آمد ، ابوالفتح خان مغلوب و فتح نصیب علیمردان خان گردید و به شهر اصفهان وارد شد.
منبع [ویرایش]محمد رجبی نیری، تاریخ زندیه، انتشارات مصباح، ۱۳۷۶
مروی، تاریخ عالم آرای نادری،
علی بهرامی آسترکی،"بنه وار من ایل من" قم،1382
علی بهرامی آسترکی،" شاهکار ایل بختیاری"، قم،1384
دکتر عبدالرضا درگاهی، " روزنامه خروش آنزان"